فرهنگ نویسی فارسی در قلمروی زبان فارسی

Authors

مرتضی رزم آرا

استادیار

abstract

در این نوشته، «تاریخ تحولات فرهنگ نویسی فارسی» در قلمروی زبان فارسی بررسی می شود. با مقایسۀ قدیمی ترین فرهنگ های فارسی با فرهنگ هایی که در سدۀ بیستم نوشته شده اند، می توان کل تاریخ فرهنگ نویسی فارسی را به دو دورۀ «سنتی» و «علمی» تقسیم کرد. منظور از فرهنگ نویسی سنتی دوره ای از فرهنگ نویسی فارسی است که از قرن چهارم و پنجم هجری آغاز شد و تا پایان قرن سیزدهم هجری ادامه یافت. فرهنگ های این دوره هم ازنظر قالب و هم ازنظر محتوا معمولاً تکرار فرهنگ های قبلی بوده اند. در فرهنگ نویسی علمی، نوشتن کتاب لغت یا فرهنگ جدید تنها زمانی قابل توجیه است که با آن بتوان تحولی ایجاد کرد. با توجه به این نکات فرهنگ نویسی امروزه ازنظر زمانی به دو گروه فرهنگ های تاریخی و فرهنگ های معاصر تقسیم می شوند که ناظر به پیدایش زبان شناسی تاریخی و زبان شناسی هم زمانی است و ازنظر مخاطب شناسی به سه دستۀ فرهنگ های عمومی، فرهنگ های تخصصی یا موضوعی و فرهنگ های جامع تقسیم می شوند. دورۀ تحول و تجدد فرهنگ نویسی در ایران از زمان قاجاریه آغاز شده و تا به امروز ادامه یافته است. در سال ۱۳۰۵ش، در شبه قاره کتاب لغتی باعنوان فرهنگ نظام نگاشته شد که مؤلفش آن را نخستین فرهنگ جامع زبان فارسی خوانده است. یک دهه بعد از اولین چاپ این فرهنگ، فرهنگستان زبان تشکیل شد که دورۀ اول و دوم آن به «فرهنگستان اول» و «فرهنگستان دوم» شهرت یافته است. «فرهنگستان سوم» نیز در دهۀ شصت تشکیل گردید. فرهنگ ناظم الاطبا، فرهنگ دوزبانۀ حییم، لغت نامۀ دهخدا، فرهنگ فارسی معین، فرهنگ تاریخی زبان فارسی، فرهنگ الفبایی قیاسی زبان فارسی فرهنگ دوزبانۀ نشر نو و هزاره مهم ترین فرهنگ هایی هستند که پس از تأسیس فرهنگستان ایران تألیف شده اند. بررسی روند تحول فرهنگ نویسی در ایران نشان دهندۀ آن است که فرهنگ نویسی فارسی در آینده به سوی علمی شدن و تخصصی شدن گام برخواهد داشت.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

فرهنگ‌نویسی فارسی در قلمروی زبان فارسی

در این نوشته، «تاریخ تحولات فرهنگ‌نویسی فارسی» در قلمروی زبان فارسی بررسی می‌شود. با مقایسۀ قدیمی‌ترین فرهنگ‌های فارسی با فرهنگ‌هایی که در سدۀ بیستم نوشته شده‌اند، می‌توان کل تاریخ فرهنگ‌نویسی فارسی را به دو دورۀ «سنتی» و «علمی» تقسیم کرد. منظور از فرهنگ‌نویسی سنتی دوره‌ای از فرهنگ‌نویسی فارسی است که از قرن چهارم و پنجم هجری آغاز شد و تا پایان قرن سیزدهم هجری ادامه یافت. فرهنگ‌های این دوره هم ا...

full text

نقش استادان اصفهانی در اعتلای دستور نویسی زبان فارسی

ایران کشور فرهنگ و هنر و شعر و ادب محسوب می‌شود و عالمان و شاعران فراوانی در این کشور دیرینه و دانش‌پرور ظهور داشته‌اند؛ امّا سهم همه شهرها و مناطق این کشور پهناور در این عرصه برابر نیست. سهم استان اصفهان در حوزه فرهنگ و ادب و هنر ممتاز است. یکی از دانش‌های زبانی‌ای که استادان این خطه بدان پرداخته‌اند و گوی سبقت را از دیگر مناطق ربوده‌اند، دانش دستورنویسی و پرداختن به مسائل زبانی است. علمی ‌که ب...

full text

فرهنگ نویسی فارسی در هند جنوبی (دکن)

پیوند دیرینۀ ایران و شبه قارّۀ هندوپاکستان به زمان های دور می رسد. اسناد و مدارکی از دورۀ هخامنشی در دست است و تصاویر غارهای اجانتا در جنوب هند حکایت از ارتباط ایران و هند در دورۀ ساسانی دارد. با نفوذ و گسترش اسلام در ایران در دوران حکومت سلطان محمود غزنوی و لشکرکشی های او به هند، اسلام به همراه زبان فارسی و تصوّف وارد آن سرزمین پهناور شد و به مرور ایّام با تشکیل حکومت هایی از مسلمانان و بعضاً ایرا...

full text

سبک شناسی وبلاگ نویسی به زبان فارسی

در این مقاله، ویژگی های زبانی وب نوشت های فارسی از جهت استفاده از سبک خاصی از زبان بررسی خواهد شد. در این بررسی نشان داده می شود که ادامة روند وبلاگ نویسی و گسترش فزایندة آن، به خصوص در بین نسل جوان امروزی و نسل های آتی، و استفاده از نوع خاصی از زبان در این وبلاگ ها ممکن است تأثیرات قابل توجهی در تغییر زبان فارسی، به خصوص نوشتار رسمی، خط زبان فارسی و، از سوی دیگر، جهانی کردن این زبان بگذارد. بر...

full text

جایگاه فرهنگ و زبان فارسی در شبه قاره

   ایران و شبه قاره از دیر باز، با هم روابط فرهنگی و زبانی و مذهبی و هنری و بازرگانی و صنعتی گسترده ای داشته اند.پیشینه ی این روابط به دوران مهاجرت آریایی ها برمی گردد. زمانی که این دو ملت شاخه ی هند و ایرانی را تشکیل می دادند و زبان و مذهب و نژادی یگانه داشتند. با گذشت زمان که این دو ملت در دو اقلیم جداگانه ساکن شدند، منش ها و خلق و خوی آنان نیز دگرگون شد. با این حال مبانی مشترک زبانی ونژادی و...

full text

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
رودکی ( پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی )

جلد ۷، شماره ۱۲، صفحات ۴۱-۷۰

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023